SIBO Teşhisinde Kullanılan Testler

Geçen yazımda SIBO üzerine oldukça kapsamlı bilgiler vermiştim. Ne olduğu, belirtileri, SIBO ile ilişkilendirilen hastalıklar, altında yatan nedenler ve genel olarak tedavi yaklaşımlarıyla ilgili bilgileri içeren yazımı okumak için bu linke tıklayabilirsiniz. Bu yazıda ise SIBO teşhisinden kullanılan yöntemlerden bahsedeceğim.

SIBO’yu teşhis etmek için iki yöntem bulunuyor. Bunlar:

• Endoskopi ve kültür
• Hidrojen/metan nefes testi

Bu iki testten en çok tercih edileni hidrojen/metan nefes testi çünkü hem daha doğru ve ayrıntılı sonuçlar veriyor hem de uygulanışı daha kolay. Endoskopi ise invaziv bir yaklaşım olması, pahalı olması ve sadece ince bağırsağın mideye yakın bölümüne ulaşabilmesi dolayısıyla pek tercih edilmiyor. Ayrıca anaerob bakterilerin kültürü yapılamadığı için, bu bakterilerin varlığı ile ilgili bilgi veremiyor.

Bunların dışında dışkı analizi veya idrar organik asit testleri SIBO’yu teşhis etmede fikir verebilseler de tek başlarına teşhiste yeterli olmuyorlar.

Hidrojen/Metan nefes testi nasıl çalışıyor?

Hidrojen/metan nefes testi, bakteri çoğalması sonucu artan hidrojen ve/veya metan gazlarının varlığını ve miktarını ölçüyor. Bu gazlar, ince bağırsakta çoğalan bakterilerin yiyecekleri fermente etmeleri sonucu oluşan gazlar ve insanlar tarafından üretilmiyorlar. Bu yüzden bu gazların varlığı bize bakteri artışı konusunda bilgi veriyor. Nefes testi ayrıca SIBO’nun şiddeti ve yeri konusunda da fikir veriyor.

Testten 24 saat öncesinde özel bir hazırlık diyeti yapılması ve test yapılmadan önceki 12 saat boyunca yemek yenmemesi gerekiyor. Hazırlık diyetinin amacı, bakteriler tarafından fermente edilebilen yiyeceklerin azaltılması ve bu sayede testte içilecek solusyona karşı net bir tepkinin ölçülebilmesi. Bu yüzden test öncesindeki günde, genel olarak beyaz pirinç pilavı, balık/tavuk/et, yumurta, tavuk eti/kırmızı et sularından (kemik suyu değil) oluşan bir diyet tüketilmesi öneriliyor. Yağ, tuz, karabiber, çay ve kahvenin azaltılması öneriliyor. Bazen başlangıç gaz seviyelerini negatife indirmek için bu diyeti 2 gün sürdürmek de gerekebiliyor.

Test öncesinde en az 2, bazı kaynaklara göre ise 4 hafta boyunca farmasötik ya da bitkisel antibiyotik kullanılmaması gerektiği söyleniyor.

Ayrıca testten dört gün öncesinde hastanın her türlü laksatif (bağırsak çalıştırıcı ilaçlar), yüksek doz C vitamini ve magnezyum takviyelerinden uzak durması öneriliyor.

Testin başlangıcında bir açlık nefes örneği alınıyor. Sonrasında ise laktuloz veya glukozlu bir solüsyon hastaya içirilerek her 15-20 dakikada bir nefes örnekleri alınıyor. Testte glukoz kullanılırsa, sadece ince bağırsağın mideye yakın kısımlarındaki bakteri artışı konusunda bilgi alınabiliyor, çünkü glukoz burayı geçemeden bağırsaktan emiliyor. Oysa kalın bağırsağa yakın kısımda gelişen SIBO’nun daha yaygın olduğu düşünülüyor. Bu yüzden glukozlu nefes testi negatif çıksa bile, kalın bağırsağa yakın (distal) SIBO’yu teşhis etmek için laktuloz testi de yapmak gerekiyor.

Laktuloz sadece bakteriler tarafından fermente edilebilen ve bağırsaktan emilmeyen bir şeker. Laktulozun ince bağırsaktan geçiş süresi konusunda farklı fikirler olsa da ortalama 90 dk. ile 2 saat arasında olduğu söylenebilir. Alınan nefes örneklerindeki hidrojen/metan gazlarının miktarı ve gaz miktarındaki artışın kaçıncı dakikalarda olduğu, bakterilerin yeri ve cinsi konusunda bilgi veriyor. Bunun sonrasında laktuloz kalın bağırsağa geçerek buradaki mikroflora tarafından fermente ediliyor. Test toplamda 3 saat kadar sürüyor.

Nefes testi maalesef standart bir sonuç vermiyor ve test sonucunda ölçülen gaz miktarlarını gösteren grafiğin doktor tarafından yorumlanması gerekiyor. Her doktorun testi yorumlaması da birbirinden farklılık gösterebiliyor.

Testin yapılması için özel bir cihaz gerekiyor. Evde test etme setleri olsa da bunların da yine laboratuvara gönderilmesi gerekiyor. Test için kullanılacak cihazın metan gazını ölçüp ölçememesi de önem taşıyor, çünkü tedavi metan veya hidrojen gazının baskın olmasına göre değişebiliyor.

Hidrojen/metan nefes testinin tespit edemediği bir SIBO türü, hidrojen sülfit üreten bakterilerin artışı olabilir. Bir araştırmaya göre, özellikle ishalle seyreden IBS vakalarında, hidrojen/metan nefes testi negatif olan hastalarda hidrojen sülfit gazı üreten bakterilerin artışı tespit edilmiş (2). Bu da nefes testlerinin kapsamının ilerleyen yıllarda genişlemesi için çalışmalar yapıldığını gösteriyor.

Türkiye’de Nefes Testi

Google’da “hidrojen/metan nefes testi yapan doktorlar” olarak arama yaptığımda illere göre “hidrojen nefes testi” yapan doktorların listesini veren bir siteyle karşılaştım. Burada sadece “hidrojen” belirtildiği için metan gazı ölçümü yapılıp yapılamadığını ve testte substrat olarak ne içirildiğini bilemiyorum. Yine de yazımın, test/doktor seçiminizi yaparken sorabileceğiniz sorular konusunda yardımcı olmasını umuyorum.